ސިންތެޓިކް އެމްއާރްއެންއޭއަކީ 21 ވަނަ ގަރުނުގެ އެންމެ އިންޤިލާބީ ސައިންސުގެ ކުރިއެރުމެއްގެ ގޮތުގައި ބަލައިގަނެވިފައިވާ އެއްޗެވެ. ބުނެވޭ ގޮތުގައި އެއީ ފަރުވާ ދިނުމުގެ ބާރު އޮތް ޓެކްނޮލޮޖީއެކެވެ. ނުވަތަ ގެއްލުން ދިނުމުގެ ބާރު ވެސް އޮތް އެއްޗެކެވެ. މި ޓެކްނޮލޮޖީއަކީ މެޑިކަލް އީޖާދުތަކުގައި އޭގެ ދައުރަށް އެތައް ބަޔަކު ތަޢުރީފުކުރާ އެއްޗެކެވެ. އަދި ހަމަ އެއާއެކު، ބަޔޮލޮޖިކަލް ހަތިޔާރެއްގެ ގޮތުގައި ބޭނުންކުރުމުގެ ޤާބިލުކަން ހުރި އެއްޗެއް ކަމުގައި ބަޔޯޓެކްނޮލޮޖީގެ ސައިންސްވެރިން ބުނާ އެއްޗެކެވެ.
ނެޝަނަލް އެކަޑަމީސް އޮފް ސައިންސަސް، އިންޖިނިއަރިންގ، އެންޑް މެޑިސިން (އެންއޭއެސްއީއެމް) އިން 2018 ގައި ނެރުނު ރިޕޯޓު ‘ސިންތެޓިކް ބަޔޮލޮޖީގެ ޒަމާނުގައި ބަޔޯޑިފެންސް’ ގައި ބުނެފައިވަނީ “ނުބައި ނިޔަތް އޮތް ފަރާތްތަކުން މެސެންޖަރ އާރްއެންއޭ (އެމްއާރްއެންއޭ) ފަދަ ޖެނެޓިކް މަޢުލޫމާތު ފޯރުކޮށްދިނުމުގެ ޓެކްނިކަލް ކުރިއެރުންތައް ބޭނުންކޮށްގެން އައު ބާވަތެއްގެ ބަޔޮލޮޖިކަލް ހަތިޔާރު އުފެއްދުމަށް ބޭނުންކުރެވިދާނެ” ކަމުގައެވެ.
މި ތަޙްޤީޤީ ދިރާސާގައި އަހުރެން ހާމަކޮށްދޭނީ، އެމްއާރްއެންއޭއަކީ މީހުން މެރުމަށް ޕްރޮގްރާމް ކުރެވިދާނެ އެއްޗެއް ކަމާއި، އަސްކަރީ އަދި އިންޓެލިޖެންސް އޭޖެންސީތަކުން އެކަމާ ބެހޭގޮތުން ދިރާސާކުރަމުންދާ ސަބަބާއި، އަދި މި ބަޔޯޓެކްނޮލޮޖީ ހަތިޔާރުވެރިކުރުމުން، ޤާތިލުގެ އެއްވެސް ފިންގަރޕްރިންޓެއް ނުފެންނާނެ ސަބަބެވެ. އަދި މިކަން ކުރުމުގެ ނިޔަތް އޮތީ ކޮންބައެއްގެ ކަމެވެ.
ސިންތެޓިކް އެމްއާރްއެންއޭއަކީ ކޮބައިތޯ އަދި އެ މުހިންމު ވަނީ ކީއްވެތޯ؟
މެސެންޖަރ އާރްއެންއޭ (އެމްއާރްއެންއޭ) އަކީ ޖެނެޓިކް އިރުޝާދުތަކެއް އެއްވެފައިވާ އެއްޗެކެވެ. މި މާއްދާ އިންސާނީ ސެލްއެއްގެ ތެރެއަށް ވަދެއްޖެނަމަ، އެ ސެލްގެ ތެރޭގައި ހުންނަ ރައިބޯސޯމްތަކަށް (އެބަހީ، ހަށިގަނޑުގެ ޕްރޮޓީން އުފައްދާ ފެކްޓަރީތަކަށް) ވަކި ބާވަތެއްގެ ޕްރޮޓީނެއް އުފެއްދުމަށް އަންގައެވެ.
މެސެންޖަރ އާރްއެންއޭއަކީ ހަށިގަނޑުގެ ޠަބީޢީ ނިޒާމުގެ ތެރޭގައި މުހިންމު ދައުރެއް އަދާކުރާ މާއްދާއެކެވެ. މި މާއްދާގެ ސަބަބުން ހަށިގަނޑަށް ބޭނުންވާ ތަފާތު ޕްރޮޓީންތައް އުފެއްދުމަށް މަގުފަހިވެއެވެ. ޒަމާނީ ސައިންސްގެ އެހީގައި، މި ޤުދުރަތީ ނިޒާމުގެ ބޭނުން ހިފައިގެން، ބައެއް ބަލިތަކަށް ފަރުވާ ދިނުމަށް މަސައްކަތް ކުރަން އުޅޭ ކަމުގައި ބުނެވެއެވެ.
ބުނެވޭ ގޮތުގައި މެސެންޖަރ އާރްއެންއޭ (އެމްއާރްއެންއޭ) ބޭސްފަރުވާގައި، އެ ޕްރޮޓީނުން ކެންސަރާ ދެކޮޅަށް ހަނގުރާމަ ކުރެވިދާނެއެވެ. އެކަމަކު ނުބައި މީހުންގެ އަތްމައްޗަށް އެ އެއްޗެހި ލިބިއްޖެނަމަ، އެ އެއްޗެހިން ހަށިގަނޑަށް ގެއްލުންދޭ ވިހަ އެއްޗެހި އުފެއްދިދާނެއެވެ. ލޭ ގަނޑުވާ ޕްރޮޓީން އުފެއްދިދާނެއެވެ. ދަރިމައިވުމަށް ހުރަސްއަޅާ ޕްރޮޓީން އުފެއްދިދާނެއެވެ. އަދި ހަށިގަނޑު އަމިއްލައަށް ހަލާކުކޮށްލާ ޕްރޮޓީން އުފެއްދިދާނެއެވެ. މިހުރިހާ ކަމެއްވެސް ކުރެވޭނީ ހަށިގަނޑުގެ އަމިއްލަ ސެލްތަކުގެ ތެރެއިންނެވެ.
ކުރުކޮށް ދަންނަވާނަމަ: އެމްއާރްއެންއިއިން މީހަކު ނުމަރާނެއެވެ. އޭގެ ބަދަލުގައި އެ އެއްޗެހިން ހަދަނީ ތިބާގެ ހަށިގަނޑު އަމިއްލައަށް ހަލާކުވާ ނުވަތަ މަރާލާނެ ގޮތެވެ.
އެމް.އާރް.އެން.އޭ ހަތިޔާރުވެރިކުރުމުގެ ހަޤީޤަތް
އެމް.އާރް.އެން.އޭ ހަތިޔާރުގެ ގޮތުގައި ބޭނުން ކުރާ ގޮތަކީ އެ ފަރުވާއެއް ގޮތުގައި ބޭނުންކުރާ ނިޒާމު ގެއްލުންދިނުމަށް ބޭނުން ކުރުމެވެ. މިކަން ކުރުން ބިނާވަނީ ހަތަރު ފިޔަވަޅެއްގެ މައްޗަށެވެ.
ފުރަތަމަ ފިޔަވަޅު: އަމާޒުކުރާ ޕްރޮޓީނެއް ހަށިގަނޑުން ހޮވުން
ފުރަތަމަ ފިޔަވަޅުގައި އެމީހުން ކުރާ ކަމަކީ ސެލްތަކުގެ މަސައްކަތަށް ބުރޫއަރުވާ، ލޭހޮޅިތަކަށް ގެއްލުންދޭ، ނުވަތަ ނާރުތަކުގެ ނިޒާމު ހަލާކުކުރާ ޕްރޮޓީނެއް ހޮވުމެވެ. މިސާލަކަށް؛
- ނިއުރޯޓޮކްސިން: ހަށިގަނޑު ނާރުތައް ވިހަކޮށް ޕެރެލައިޒްކޮށްލާ ޕްރޮޓީނެއް ހޮވުމެވެ.
- ވަކި ޓިޝޫއަކަށް ޚާއްޞަ އެންޒައިމްތައް: ލިވަރ، ހިތް، ނުވަތަ ދަރިމައިވާ ގުނަވަންތައް ހަލާކުކުރުމަށް ޕްރޮޓީނެއް ހޮވުމެވެ.
- ހޯމޯނުތަކާ އެއްގޮތް އެއްޗެހި: ދަރިމައިވުން ހުއްޓުވުމަށް ނުވަތަ ހޯމޯނުތަކުގެ ހަމަހަމަކަން ގެއްލުވާލުމަށް ޕްރޮޓީނެއް ހޮވުމެވެ.
- ޕްރައިއޮން އާ އެއްގޮތް ޕްރޮޓީނުތައް: ދުވަސްތަކެއްގެ ތެރޭގައި ނާރުތަކުގެ ނިޒާމު ހަލާކުކުރުމަށް ޕްރޮޓީނެއް ހޮވުމެވެ.
ދެވަނަ ފިޔަވަޅު: ހޮވި ޕްރޮޓީނު ސިންތެޓިކް އެމްއާރްއެންއޭއަށް އެންކޯޑްކުރުން
ޖީން ތަރުތީބުކުރާ މެޝިނެއް ބޭނުންކޮށްގެން، ލެބޯޓްރީއަކުން ހޮވާފައިވާ ގެއްލުންދޭ ޕްރޮޓީނު ސިންތެޓިކް އެމްއާރްއެންއޭ އަށް އެންކޯޑްކުރެއެވެ. މިކަން ކުރަނީ ބަދަލުކުރެވިފައިވާ ނިއުކްލިއޯޓައިޑްތައް (މިސާލަކަށް، ސިއުޑޯއުރިޑިން) ބޭނުންކޮށްގެންނެވެ. މިގޮތަށް ހަދާފައިވާ އެމްއާރްއެންއޭ އަކީ ހަށިގަނޑުގެ ދިފާޢީ ނިޒާމަށް ނޭނގޭ އަދި ސެލްތަކުގެ ތެރޭގައި ދިގު މުއްދަތަކަށް ދެމިހުންނާނެ އެއްޗެކެވެ.
ތިންވަނަ ފިޔަވަޅު: ލިޕިޑް ނެނޯޕާޓިކަލްސް ބޭނުންކޮށްގެން އެ ހަށިގަނޑަށް ފޯރުކޮށްދިނުން
އެމްއާރްއެންއޭ ވަށައިގެން އޮޅާނަނީ ލިޕިޑް ނެނޯޕާޓިކަލްސް (އެލްއެންޕީސް) އިންނެވެ. މި ލިޕިޑް ނެނޯޕާޓިކަލްސްގެ ސަބަބުން އެމްއާރްއެންއޭއަށް ހަށިގަނޑުގެ ދިފާޢީ ނިޒާމު ފަހަނައަޅައި ގޮސް ސެލްތަކުގެ ތެރެއަށް ވަދެވެއެވެ. ޚާއްޞަކޮށް ގިނައިން ލޭ ދައުރުވާ ގުނަވަންތަކަށް، މިސާލަކަށް ސިކުނޑި، ހިތް، އަންހެނުންގެ ބިސްތަށި (އޯވަރީ)، ނުވަތަ ފިރިހެނުންގެ އަބުކެހެރިއަށް (ޓެސްޓިސް) ފަސޭހައިން ވަދެވެއެވެ.
ލިޕިޑް ނެނޯޕާޓިކަލްސް ހަށިގަނޑުގައި ފެތުރޭ ގޮތުގެ ބަޔޯ ޑިސްޓްރިބިއުޝަން ދިރާސާތަކުން ދައްކާގޮތުގައި އެމްއާރްއެންއޭ ދަރިމައިވާ ގުނަވަންތަކަށް، ލިވާ އަށް، ސްޕްލީންއަށް، އަދި ސިކުނޑިއަށް ވެސް ފެތުރެ އެވެ. [1]
ހަތަރުވަނަ ފިޔަވަޅު: ޕްރޮގްރާމްކުރެވިފައިވާ ޓްރިގާވާ ސްވިޗެއް އިތުރުކުރުން
އެމްއާރްއެންއޭ ހަރަކާތްތެރިވާ ގޮތާއި ވަގުތު ގޮތް ބަދަލުކުރެވި ދާނެ ކަމުގައި ސައިންސުވެރިން ބުނެ އެވެ.
(ހ) ވަގުތުން، އިންޖެކްޝަން ޖެހުމާއެކު ހަރަކާތްތެރިވުން
(ށ) ވަގުތު ލަސްކޮށްފައި ހަރަކާތްތެރިވުން
(ނ) ދެވަނަ ކޮމްޕައުންޑަކަށް ރެސްޕޮންޑްކޮށްގެން (މިސާލަކަށް، އެންޓިބަޔޮޓިކެއް، އީއެމްއެފް ފްރީކުއެންސީއެއް، ނުވަތަ ސްޓްރެސް ހޯމޯނެއް)
(ރ) ހަމައެކަނި ވަކި ޖެނެޓިކް އާބާދީތަކުގައި ހަރަކާތްތެރިވުން (އެޕިޖެނެޓިކް މާކަރތައް މެދުވެރިކޮށް)
މިގޮތަށް ހެދުމުން، މީހަކަށް ދުވަސްތަކެއް، މަސްތަކެއް ނުވަތަ އަހަރުތަކެއް ފަހުން ބައްޔެއް ޖެހުނުނަމަވެސް، އޭނާ ހާޓް އެޓޭކެއް ޖެހި މަރުވިޔަސް، އޭގެ އަސްލު ސަބަބު ދެނެގަތުމަކީ ގާތްގަނޑަކަށް ނުކުރެވޭނެ ކަމަކަށް ވާނެ އެވެ. އަޑުމަޑު މަރުގެ ހަތިޔާރަކަށް ބަދަލުވީއެވެ. މެރި މީހާ މެރީ އަދި މަރުވި މީހާ މަރުވީ ކީއްވެކަމެއް ނޭނގޭނެއެވެ.
(ހ) ވަގުތުން، އިންޖެކްޝަން ދިނުމާއެކު އެމްއާރްއެންއޭ ހަރަކާތްތެރިވުން: މިއީ އާންމު އަސްލު ގޮތް ކަމުގައި އެމްއާރްއެންއޭ އުފެއްދުންތައް ނެރޭ މީހުން ބުނެ އެވެ. އެމީހުން ބުނަނީ މިހާރު ބޭނުންކުރެވޭ ހުރިހާ ފަރުވާދޭ އެމްއާރްއެންއޭ (މިސާލަކަށް، ކެންސަރު ފަރުވާއަށް ނުވަތަ ވެކްސިންތައް) ފަރުމާކުރެވިފައި ހުންނަނީ ސެލްގެ ތެރެއަށް ވަންނަ ވަގުތުން ހަރަކާތްތެރިވާ ގޮތަށް ކަމުގައެވެ. ބައެއް ފަހަރު މިނެޓުތަކެއް ނުވަތަ ގަޑިއިރުތަކެއްގެ ތެރޭގައި ހަރަކާތްތެރިވާކަމުގައި އެމީހުން ދަޢުވާކުރެއެވެ.
(ށ) ވަގުތު ލަސްކޮށްފައި އެމްއާރްއެންއޭ ހަރަކާތްތެރިވުން: މިއީ ލަސްކޮށް ދޫކުރާ ލިޕިޑް ނެނޯޕާޓިކަލްސް، ހައިޑްރޯޖެލްތައް، ނުވަތަ ނެނޯސްކެފފޯލްޑްތައް އެމްއާރްއެންއޭ ދޫކުރުން ކޮންޓްރޯލްކުރުމަށް ނުވަތަ ލަސްކުރުމަށް ބޭނުންކުރެވޭ ގޮތް ދައްކުވައިދޭ ގޮތްތަކެވެ.
ކްރިސްޕަރ ޖީން ތެރަޕީއަށް ވަގުތު ލަސްކޮށްގެން މަސައްކަތްކުރާ ރައްކާތެރިކަމުގެ ސްވިޗްތައް ފަރުމާކުރުން، ދިރާސާއިން ނަގާފައިވާ ސީދާ ޙަވާލާ ގައިވަނީ “ވަގުތު ލަސްކޮށްގެން މަސައްކަތްކުރާ ރައްކާތެރިކަމުގެ ސްވިޗްތައް މަސައްކަތްކުރަނީ ޖީން އެޑިޓްކުރުމުގެ (އުނިއިތުރުކުރުމުގެ) މަރުޙަލާއާއި އަމިއްލައަށް ނައްތާލުމުގެ މަރުޙަލާ ވަކިކޮށްގެންނެވެ. އަދި ބަދަލުކުރެވޭ ލަސްވާ ވަގުތުގެ ސަބަބުން ޖީން އެޑިޓްކުރުމުގެ (އުނިއިތުރުކުރުމުގެ) ފެންވަރާއި ނޭދެވޭ އަސަރުތައް މަދުކުރުމުގެ ދެމެދު ރަނގަޅު ބެލެންސެއް ހިފެހެއްޓިދާނެއެވެ. ޖީން ތެރަޕީގެ ފެންވަރު، އަމާޒު ނުކުރެވޭ ތަންތަނަށް ކުރާ އަސަރު، އިމިއުން ރެސްޕޮންސް އަދި ބޭހުގެ އަސަރު ޖަމާވުމުގެ މައްސަލަތަކަށް ޙައްލު ހޯދައިދިނުމަށް މަސައްކަތްކުރުމުގެ ތެރެއިން، އަހަރެމެންގެ ރައްކާތެރިކަމުގެ ސްވިޗްތަކުން އިންސާނުންގެ ކިބައިގައި ރައްކާތެރި އަދި ފެންވަރު ރަނގަޅު ޖީން ތެރަޕީ ޙާޞިލުކުރުމަށް އިލްހާމު ލިބިގެންދާނެ ކަމަށް އުންމީދުކުރަމެވެ.” [2]
އާރްއެންއޭ ކޮންޓްރޯލްކޮށްގެން ދޫކުރުމަށް ބޭނުންކުރާ ހައިޑްރޯޖެލްތައް، މި ދިރާސާ ޝާއިޢުކުރެވިފައިވަނީ ނޭޗަރ ރިވިއުސް މެޓީރިއަލްސް (2023) ގައެވެ. “މި ރިވިއުގައި ހިމެނެނީ އާރްއެންއޭ ހައިޑްރޯޖެލްތަކަށް އަޅައި، ކޮންޓްރޯލްކޮށްގެން ދޫކުރުމަށް ހައިޑްރޯޖެލްތައް ފަރުމާކުރުމާ ބެހޭ ފުރިހަމަ މަޢުލޫމާތެކެވެ. އަދި މީގެ ބަޔޯމެޑިކަލް ބޭނުންތައް ފާހަގަކޮށްދެއެވެ..“ [3]
(ނ) ދެވަނަ ކޮމްޕައުންޑަކަށް ރެސްޕޮންޑްކޮށްގެން: (މިސާލަކަށް، އެންޓިބަޔޮޓިކެއް، އީއެމްއެފް ފްރީކުއެންސީއެއް، ނުވަތަ ސްޓްރެސް ހޯމޯނެއް)
އެމީހަކާއި ވަށައިގެންވާ މާޙައުލުން ބައްދަލުވާ ދެވަނަ މާއްދާއަކަށް އިޖާބަދީގެން އެމްއާރްއެންއޭގެ ހަރަކާތް ފަށާ ގޮތަށް ހެދިދާނެއެވެ. އެކަން ތިރީގައިވާ ދިރާސާއިން ހާމަކޮށްފައިވެއެވެ.
އިންސާނުންގެ އެމްސީއެފް-7 ސެލްތަކުގައި އެންޓިއޮކްސިޑެންޓް ޖީންތަކުގެ އެމްއާރްއެންއޭ އެކްސްޕްރެޝަނަށް 50-ހަރޓްޒް އިލެކްޓްރޯމެގްނެޓިކް ފީލްޑްތަކުގެ އަސަރު، މި ދިރާސާގައި ބުނެފައިވަނީ “ހަތް ޖީނުގެ ތެރެއިން ފަހެއް ޖީނުގެ (އެސްއޯޑީ2، ޖީއެސްޓީއޯ1، ޖީއެސްޓީއެމް3، އެމްޖީއެސްޓީ1، އަދި އެމްޖީއެސްޓީ3) އެމްއާރްއެންއޭ ލެވެލްތައް އީއެމްއެފްއަށް ހާމަކުރެވުނު ސެލްތަކުގައި، ހާމަނުކުރެވުނު ސެލްތަކާ އަޅާބަލާއިރު، މުހިންމު ބަދަލުތަކެއް އައިސްފައިވެއެވެ. ޚާއްޞަކޮށް، ޖީއެސްޓީއެމް3ގެ އެމްއާރްއެންއޭ ލެވެލް (ހާމަކުރުމަށްފަހު 2 ގަޑިއިރު ފަހުން) މެދުކެނޑުމެއްނެތި 30 މިނެޓު އީއެމްއެފްއަށް ހާމަކުރެވުނު ސެލްތަކުގައި މުހިންމު މިންވަރަކަށް އިތުރުވެފައިވާއިރު، އެމްޖީއެސްޓީ3ގެ އެމްއާރްއެންއޭ ލެވެލް (ހާމަކުރުމަށްފަހު ވަގުތުން) މުހިންމު މިންވަރަކަށް ދަށްވެފައިވެއެވެ.”[4]
އިލެކްޓްރޯ މެގްނެޓިކް ރޭޑިއޭޝަންގެ ސަބަބުން ސެލްތަކަށް އަސަރުކޮށް އޮކްސިޑޭޓިވް ސްޓްރެސް މެދުވެރިވެއެވެ.
“ރިއެކްޓިވް އޮކްސިޖަން ސްޕީޝީސް (އާރްއޯއެސް) އުފެއްދުމަށް، އަދި އޭގެ ސަބަބުން ސެލްތަކުގެ ނުވަތަ މުޅި ހަށިގަނޑުގެ އޮކްސިޑޭޓިވް ސްޓްރެސް އިތުރުވުމަށް މަގުފަހިވުން، ޖަނަވާރުތަކާއި ސެލްތަކުގައި އީއެމްއެފްގެ އަސަރުގެ ސަބަބުން ގިނަ ފަހަރަށް ބަދަލުވާކަން ފާހަގަކުރެވިފައިވެއެވެ.” [5]
އޮކްސިޑޭޓިވް ސްޓްރެސްއަކީ ހަށިގަނޑުގައި ރިއެކްޓިވް އޮކްސިޖަން ސްޕީޝީސް (އާރްއޯއެސް) ނުވަތަ ފްރީ ރެޑިކަލްސް އާއި އެންޓިއޮކްސިޑެންޓްސްގެ ދެމެދުގައި އޮންނަ ބެލެންސް ގެއްލިގެން ދިއުމެވެ. އޮކްސިޑަންޓްތަކަކީ ސެލްތަކަށް ގެއްލުންދޭ މާއްދާތަކެކެވެ. އެންޓިއޮކްސިޑަންޓްތަކަކީ މި ގެއްލުން ހުއްޓުވާ މާއްދާތަކެކެވެ. މި ދެބާވަތުގެ މާއްދާތަކުގެ ދެމެދުގައި އާންމު ހާލަތުގައި ބެލެންސެއް އޮވެއެވެ. އޮކްސިޑޭޓިވް ސްޓްރެސްގެ ހާލަތުގައި މި ބެލެންސް ގެއްލި، އޮކްސިޑަންޓްތައް އިތުރުވެ، ސެލްތަކަށް ގެއްލުން ލިބެއެވެ. މިކަމުގެ ސަބަބުން ހަށިގަނޑުގެ ސެލްތަކަށާއި ޑީއެންއޭ އަދި އާރްއެންއޭއަށް ގެއްލުން ލިބި، އެކި ބާވަތުގެ ބަލިތައް ޖެހުމަށް މަގުފަހިވެދާނެއެވެ.
ސްޓްރެސް ހޯމޯނުތަކާއި އެޕިޖެނެޓިކް ރެގިއުލޭޝަން: ސްޓްރެސް ހޯމޯނުތަކަށް، މިސާލަކަށް ކޯޓިސޯލްއަށް، ޖީންތަކުގެ މަސައްކަތަށް އަސަރުކުރާ އެޕިޖެނެޓިކް )ޖީނުތަކުގެ ބޭރުން އަންނަ ބަދަލުތަކުގެ) ބަދަލުތައް ގެނެވިދާނެއެވެ. އެޕިޖެނެޓިކްސްއަކީ ތިބާގެ އާދަތަކާއި ވަށައިގެންވާ މާޙައުލުގެ ސަބަބުން ތިބާގެ ޖީންތަކުގެ މަސައްކަތަށް އަސަރުކުރާ ބަދަލުތަކާ ބެހޭ ޢިލްމެވެ.
އެންޓިބަޔޮޓިކްތަކަށް ބެކްޓީރިއާގެ ރެގިއުލޭޓަރީ މެކޭނިޒަމްތަކާ ގުޅިގެން ޖީން އެކްސްޕްރެޝަން ބަދަލުކުރެވިދާނެއެވެ. މިސާލަކަށް، ބައެއް އެންޓިބަޔޮޓިކްތަކުން އެމްއާރްއެންއޭ ސްޓްރަކްޗަރތަކާ ގުޅިގެން ރެޒިސްޓަންސް ޖީންތަކުގެ އެކްސްޕްރެޝަނަށް އަސަރުކުރެއެވެ. މިއިން ދޭހަވަނީ ވަކި ބާވަތެއްގެ އެންޓިބަޔޮޓިކްތައް ހުރުމުން އެމްއާރްއެންއޭ ސްޓްރަކްޗަރަލް އެލެމެންޓްތައް މެދުވެރިކޮށް ރެޒިސްޓަންސް ޖީންތަކުގެ އެކްސްޕްރެޝަން އިތުރުވެދާނެ ކަމެވެ.
ބެކްޓީރިއާގެ އެންޓިބަޔޮޓިކް ރެޒިސްޓަންސްއަށް ރެގިއުލޭޓަރީ އާރްއެންއޭތަކުގެ ދައުރާއި އައު ބޭސް އަމާޒުތަކެއްގެ ގޮތުގައި އޭގެ ބޭނުންތެރިކަން މި ދިރާސާގައި ބުނެފައިވަނީ “އެމްއާރްއެންއޭގެ ލީޑަރ ރީޖަންތަކުގައި ހުންނަ އާރްއެންއޭ އެޓެނުއޭޓަރ އެލެމެންޓްތަކުން ރެޒިސްޓަންސް ޖީންތަކުގެ އެކްސްޕްރެޝަން ގުޅުވައިދެނީ އެ އެންޓިބަޔޮޓިކް ހުރުމާއެވެ.” [6]
ހަމައެކަނި ވަކި ޖެނެޓިކް އާބާދީތަކުގައި (އެޕިޖެނެޓިކް މާކަރތައް މެދުވެރިކޮށް):
އަސްކަރީ ލިޔެކިޔުންތަކުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ގޮތުގައި، “ވަށައިގެންވާ މާޙައުލުގެ ސަބަބުން ޓްރިގަރވާ ގޮތަށް ޖީން ފާޅުކުރެވޭ ސިންތެޓިކް ބަޔޮލޮޖީ ޕްލެޓްފޯމްތައް ވުޖޫދުގައި ހުރެއެވެ. މީގެ ތެރޭގައި ހިމެނެނީ ބަޔޮލޮޖިކަލް ނުރައްކާތަކަށް ފަސޭހައިން އަމާޒުކުރެވޭ ގޮތަށް އެމްއާރްއެންއޭ ޓެކްނޮލޮޖީގެ ބަދަލުކުރެވޭ ޚާއްޞިއްޔަތު ބޭނުންކުރުމެވެ.” (އަސްކަރީ އަޑުއެހުންތެރިންނަށް އެމްއާރްއެންއޭ ވެކްސިން ޓެކްނޮލޮޖީ ތަޢާރަފުކުރުން) [7]
އެމްއާރްއެންއޭގެ ޓެކްނޮލޮޖީގެ ބާނީންތައް ދިން އިންޒާރު!
ޑރ. ރޮބަޓް މެލޯން، އެމްއާރްއެންއޭ ވެކްސިން ޓެކްނޮލޮޖީ އީޖާދުކުރިމީހާ ވިދާޅުވެފައިވަނީ “މި ޕްލެޓްފޯމްތަކުގެ ދިގު މުއްދަތުގެ ބަޔޯޑިސްޓްރިބިއުޝަން އަހަރެމެންނަށް ފުރިހަމައަށް ނޭނގެއެވެ. އަމާޒު ނުކުރެވޭ ތަންތަނަށް އެކްސްޕްރެޝަން ވުމާއި އިމިއުން ސިސްޓަމަށް ބުރޫއެރުމާ މެދު ޙަޤީޤީ ކަންބޮޑުވުންތަކެއް އެބަހުއްޓެވެ..” [8]
ނެޝަނަލް އިންޓެލިޖެންސް ކައުންސިލްއިން 2018 ގައި ނެރުނު “ގްލޯބަލް ޓްރެންޑްސް 2040” ނަމަކަށް ކިޔާ ޝާއިޢުކުރުމެއްގައި ބުނެފައިވަނީ ޖީން-އެޑިޓިންގ އަދި ސިންތެޓިކް ބަޔޮލޮޖީ ޕްލެޓްފޯމްތަކުން ސިއްރުން، އަމާޒުކުރެވިގެން ބަޔޮލޮޖިކަލް އޭޖެންޓްތައް އުފެއްދުމަށް މަގުފަހިވެދާނެ ކަމުގައެވެ. ގްލޯބަލް ޓްރެންޑްސް 2040 ރިޕޯޓުގައި، ބަޔޯޓެކްނޮލޮޖީގެ ކުރިއެރުންތައް، އޭގެ ތެރޭގައި ސިންތެޓިކް ބަޔޮލޮޖީ އަދި ޖީން-އެޑިޓިންގ ހިމެނޭގޮތަށް، ނުބައި ނިޔަތް އޮތް ފަރާތްތަކުން ނަހަމަ ގޮތުގައި ބޭނުންކުރެވިދާނެ ކަމަށާއި – އަދި މި ކުރިއެރުންތަކުން މުސްތަޤުބަލުގައި ޤައުމީ ސަލާމަތަށާއި ބަޔޯއެތިކަލް ރިސްކުތަކަށް ނުރައްކާތަކެއް ކުރިމަތިވެދާނެ ކަމަށް ބަޔާންކޮށްފައިވެއެވެ. “ޓެކްނޮލޮޖީގެ ކުރިއެރުންތަކުން، އޭގެ ތެރޭގައި އާޓިފިޝަލް އިންޓެލިޖެންސް، ބަޔޯޓެކްނޮލޮޖީ، އަދި އިންޓަނެޓް އޮފް ތިންގްސް ހިމެނޭގޮތަށް، ޓެރަރިސްޓުންނަށް ބޮޑެތި ހަމަލާތައް ދިނުމުގެ ފުރުޞަތުތައް ލިބިދާނެއެވެ…” “ބަޔޮލޮޖިކަލް ޕްރޮސެސްތަކުން އައު މެޓީރިއަލްތަކާއި ބޭސްތައް އުފެއްދިދާނެއެވެ… [އެކަމަކު] ނަހަމަ ގޮތުގައި ބޭނުންކުރުމުގެ ފުރުޞަތު އިތުރުވެގެންދެއެވެ.” [9]
ނެޝަނަލް އިންޓެލިޖެންސް ކައުންސިލްއަކީ އެމެރިކާގެ އިންޓެލިޖެންސް ކޮމިއުނިޓީގެ އިސް މަރުކަޒެކެވެ. މިއީ އެމެރިކާގެ ރައީސަށާއި ސަލާމަތީ ކައުންސިލަށް އިންޓެލިޖެންސް މަޢުލޫމާތު ފޯރުކޮށްދިނުމަށް ޒިންމާވާ މުއައްސަސާއެކެވެ. މި ކައުންސިލުން ދުނިޔޭގެ އެކި ކަންކޮޅުތަކުގައި ހިނގާ ކަންކަމާ ބެހޭ މަޢުލޫމާތު އެއްކޮށް، ދިރާސާކޮށް، އަދި އެ މަޢުލޫމާތުގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް ޤައުމީ ސަލާމަތާ ގުޅޭ ނިންމުންތައް ނިންމުމަށް އެހީތެރިވެދޭ ބައެވެ.
ކައުންސިލް އޮން ސްޓްރެޓީޖިކް ރިސްކްސް އިން 2020 ގައި ބުނެފައިވަނީ :“ނޭޝަނަލް އެކަޑަމީސް އޮފް ސައިންސަސް، އިންޖިނިއަރިންގ، އެންޑް މެޑިސިން (އެންއޭއެސްއީއެމް) އިން 2018 ގައި ނެރުނު ރިޕޯޓެއްގެ ސުރުޚީއަކީ ‘ސިންތެޓިކް ބަޔޮލޮޖީގެ ޒަމާނުގައި ބަޔޯޑިފެންސް’ އެވެ. ބަލިޖައްސާ ޖަރާސީމުތަކާއި ބަޔޯކެމިކަލްތަކަށް އަމާޒުކުރުމުގެ އިތުރުން، މި ރިޕޯޓުގައި މަޝްވަރާކޮށްފައިވަނީ ނުބައި ނިޔަތް އޮތް ފަރާތްތަކުން މެސެންޖަރ އާރްއެންއޭ (އެމްއާރްއެންއޭ) ފަދަ ޖެނެޓިކް މަޢުލޫމާތު ފޯރުކޮށްދިނުމުގެ ޓެކްނިކަލް ކުރިއެރުންތައް ބޭނުންކޮށްގެން އައު ބާވަތެއްގެ ބަޔޮލޮޖިކަލް ހަތިޔާރު އުފެއްދުމަށް ބޭނުންކުރެވިދާނެ ގޮތުގެ މައްޗަށެވެ: އިންސާނުންގެ ސެލްތަކުގެ ޕްރޮޓީން އެކްސްޕްރެޝަން ބަދަލުކުރާ ހަތިޔާރުތަކެވެ.” “އެމްއާރްއެންއޭ ހަތިޔާރަކަށް ހެދުމުގެ މައްސަލައިގައި، ރިޕޯޓުގައި ނިންމާފައިވަނީ ‘ރަނގަޅު އަމާޒުތައް ނުވަތަ އެޑިޓްތައް ކަކަނޑައެޅުމަށާއި، ޖެނެޓިކް ކާގޯ ވައިރަލް ވެކްޓަރތަކަށް ޕެކޭޖްކުރުމަށާއި، އަދި އެކަށީގެންވާ ހޯސްޓް ސެލްތަކަށް ފޯރުކޮށްދިނުމަށް’ ބޮޑެތި ގޮންޖެހުންތަކެއް ހުރި ކަމަށެވެ.” [10]
އެމްއާރްއެންއޭ އަކީ “ފުރިހަމަ ހަތިޔާރެއް” ކަމުގައި ހަދަނީ ކޯއްޗެއް؟
ނުފެންނަ: ވަޒަނެއް ނެތެވެ. ލޭގައި ވިހައެއް ނެތެވެ. ހަށިގަނޑުން އަމިއްލައަށް ގެއްލުން އުފައްދަނީއެވެ.
ދެކޮޅު ނެހެދެވޭ: ޞިއްޙީ ފަރުވާގެ އެހީ ނުވަތަ އާންމު ޞިއްޙަތުގެ ނަމުގައި ދެވެއެވެ.
މަޑުމައިތިރި: އަސަރުތައް ފެންނަން ފަށަނީ ދުވަސްތަކެއް، މަސްތަކެއް، ނުވަތަ އަހަރުތަކެއް ފަހުން ވެސް ވެދާނެއެވެ.
ބަދަލުކުރެވޭ: ވަކި ޖީންތަކަކަށް، އުމުރަކަށް، ޖިންސަކަށް، ގުނަވަނަކަށް އަދި ނަސްލަކަށް ވެސް ޚާއްޞަކުރެވިދާނެއެވެ.
ފުޅާކުރެވޭ: އަސަރެއް ނުފެންނަ ގޮތަށް އެތަށް ހާސް މީހުންނަށް ފުޅާކޮށް ދެވިދާނެ އެއްޗކެވެ.
އެމްއާރްއެންއޭ އިންޖެކްޝަނެއް ސިއްރު އޮޕަރޭޝަންތަކަށް ފަރުމާކުރެވިއްޖެނަމަ...
އެއިން:
- ފަރުވާއެއްގެ ނުވަތަ ވެކްސިނެއްގެ ގޮތުގައި ފެނިދާނެއެވެ.
- ޢާންމު ޞިއްޙަތުގެ ކެމްޕޭނެއްގެ ތެރެއިން މަޖުބޫރުކޮށް ގިނަ ބަޔަކަށް ދެވިދާނެއެވެ.
- ތިމާވެށީގެ ނުވަތަ ދެވަނަ ކެމިކަލް ޓްރިގަރެއް އަތުވަންދެން ހަރަކާތްނުކޮށް ހުރެދާނެ އެވެ.
- އެޕިޖެނެޓިކް ސްވިޗްތައް ނުވަތަ ރިސެޕްޓަރ ޓާގެޓިންގ މެދުވެރިކޮށް ވަކި އާބާދީތަކަކަށް އަމާޒުކުރެވިދާނެއެވެ. (މިސާލަކަށް ގޮއެމުން، ޔަހޫދީން ނޫން ނަޞްލުތަކަށް)
- ސްޓެޓިސްޓިކަލް ކޮރިލޭޝަނެއް ނުފެންނާނެހާ ދުރުކޮށް ދިގު މުއްދަތުގެ ބައްޔެއް، ދަރިނުލިބުން، ނުވަތަ މަރު އިންޑިއުސް ކުރެވިދާނެއެވެ.
- މިހުރިހާ ކަމެއް ވެސް މިހާރު ހުރި މެޑިކަލް އަދި ޤާނޫނީ ނިޒާމުތަކުގެ ދަށުން ފުރިހަމައަށް އިންކާރުކުރެވޭ ގޮތަށް ކުރެވިދާނެއެވެ. ހަމަ ރޭކާއެއް ވެސް ނުލާނެ އެވެ.
ތާރީޚީ ސިޔާޤު ގައި ސާފު ނިޔަތެއް!
20 އަދި 21 ވަނަ ޤަރުނުގައި، ގިނަ ނުފޫޒުގަދަ ފަރާތްތަކުން، ޚާއްޞަކޮށް ޔޫޖެނިކްސްގެ ދާއިރާގައި، ރޮކްފެލަރ ފަދަ މުއްސަނދި ޞިނާޢީ ޢާއިލާތަކުގެ ތެރެއިން، އަދި ބައެއް ޓެކްނޮކްރެޓިކް އަދި ޔަހޫދީ އިޒްރާއީލީ ޒަޔޮނިސްޓް ފިކުރުގެ ބޭފުޅުން “އާބާދީ މާގިނަވުން” ކަމަށް އެ ބޭފުޅުން ދެކޭ ކަމާމެދު ހާމަކަން ބޮޑު ގޮތެއްގައި ކަންބޮޑުވުން ފާޅުކޮށްފައިވެއެވެ. ތާރީޚީ ރެކޯޑުތަކުން ދައްކާގޮތުގައި ރޮކްފެލަރ ފައުންޑޭޝަނުން ދުނިޔޭގެ އެކި ކަންކޮޅުތަކުގައި އާބާދީ ކޮންޓްރޯލްކުރުމުގެ ޕްރޮގްރާމްތަކަށް ފައިސާ ދީފައިވެއެވެ. މީގެ ތެރޭގައި މީހުން ނުއުފަންވާ ގޮތް ހެދުމުގެ ކެމްޕޭންތައް ހިމެނެއެވެ. ބިލް ގޭޓްސް ވަނީ އާބާދީ އިތުރުވާ މިންވަރު މަދުކުރަން ޖެހޭ ކަމަށް ތަކުރާރުކޮށް ވިދާޅުވެފައެވެ. އެއް ފަހަރަކު އޭނާ ވިދާޅުވެފައިވަނީ، “އަހަރެމެން އައު ވެކްސިންތަކާއި، ޞިއްޙީ ޚިދުމަތްތަކާއި، ދަރިމައިވުމުގެ ޞިއްޙަތާ ގުޅޭ ޚިދުމަތްތަކުގައި ވަރަށް ރަނގަޅު މަސައްކަތެއް ކޮށްފިނަމަ، އަހަރެމެންނަށް އެ އާބާދީ 10 އިން 15 އިންސައްތައަށް ދަށްކުރެވިދާނެ” މިހެންނެވެ. އިންސާނިއްޔަތުގެ ނަމުގައި ދައްކާފައިވާ މިފަދަ ގިނަ ވާހަކަތަކުން ހާމަވަނީ އެއް ފިކުރެކެވެ. ދުނިޔޭގައި މީހުން މާގިނައޭ ދެކޭ ވިސްނުމެވެ. ޚާއްޞަކޮށް ފަޤީރު އަދި ތަރައްޤީވަމުންދާ ޤައުމުތަކުގައެވެ. ޒަމާނީ ބަޔޯޓެކްނޮލޮޖީއާ މި ފިކުރުތައް އެކުވުމުން، ދުނިޔޭގެ އާބާދީގެ ބައެއް ބައިތައް ކޮންޓްރޯލްކުރުމަށް، ނުވަތަ މަޑުމަޑުން ނައްތާލުމަށް ނުރައްކާތެރި ގޮތެއްގައި މަޤްޞަދާއި، ފިކުރާއި، ޤާބިލުކަން އެއްވެއެވެ.
ޒަމާނީ ޔޫޖެނިކް އަދި ޑީޕޮޕިއުލޭޝަން ޒައިނިސްޓު ޔަހޫދީން ދުނިޔެ ދެކޭގޮތުގައި “އެންމެ ހަރުދަނާ ހަތިޔާރަކީ ފެންނަން ހުންނަ އެއްޗެއް ނޫނެވެ. އެއީ ތިބާ ހިތުން ބޭހެއް ކަމަށް ޤަބޫލުކުރާ އެއްޗެކެވެ. ފާޅުގައި ކުރެވޭ ހަނގުރާމަ ހަރުކަށްޓެވެ. މީހުންގެ ސަމާލުކަން ގެނެސްދެއެވެ. އެކަމަކު އިންޖެކްޝަނެއް؟ އެއީ މަރުޙަބާ ކިޔާ އެއްޗެކެވެ. އިތުބާރުކުރެވޭ އެއްޗެކެވެ. އަދި ކިއެއްތަ، އެކަމަށް އާދޭސް ކުރެވޭ އެއްޗެކެވެ.”
ހަނގުރާމައިގެ އެންމެ ފަހުގެ ސަރަޙައްދަކީ އެތެރެ!
ހަނގުރާމައިގެ އެންމެ ފަހުގެ ސަރަޙައްދަކީ އެތެރޭގެ ހަނގުރާމައެވެ. އެބަހީ ހަށިގަނޑުގެ އެންމެ ފުންމިނުގެ ހަނގުރާމައެވެ. ދުނިޔޭގެ އެންމެ ނުރައްކާތެރި ހަތިޔާރު މިހާރުވެސް އަހަރެމެންގެ އެތެރޭގައި ހުރެދާނެއެވެ. އެއްފަހަރާ ގޮވާނުލައި، ކޯޑު މެދުވެރިކޮށް، ވަގުތުގެ ތެރޭގައި މަޑުމަޑުން ހާމަވަމުންދާ ގޮތަށެވެ. އެމްއާރްއެންއޭ ޖީން ތެރަޕީ ނެގި މީހުންނަކީ ހަނގުރާމަ މަތީ ސަރަޙައްދެވެ. އެމްއާރްއެންއޭއަކީ އަސްލު ގޮތުގައި ނުބައި އެއްޗެއް ނޫން ކަމުގައި ވެދާނެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް، ތިބާގެ ހަށިގަނޑަށް އިންސާނުންނަށް ޕްރޮގްރާމްކުރެވޭ ކޮންމެ ޓެކްނޮލޮޖީއަކީ ތިބާގެ ބަޔޮލޮޖީ އަމިއްލައަށް ހަލާކުވާ ގޮތަށް އަލުން ޕްރޮގްރާމްކުރުމަށް ވެސް ބޭނުންކުރެވިދާނެ އެއްޗެކެވެ.
ސުވާލަކީ މިކަން ކުރެވިދާނެތޯ ނޫނެވެ. ސުވާލަކީ މިކަން ކުރާނީ ކާކުތޯއެވެ. ނުވަތަ މިކަން ކޮށްފިތޯއެވެ. އަދި އަހަރެމެންނަށް އެކަން އެނގޭނެތޯއެވެ.
މުސައްނިފުގެ ނޯޓު:
މަތީގައިވާ މަޒުމޫނު ލިޔެފައިވަނީ އެމްއާރްއެން އޭ ޓެކްނޮލޮޖީގެ ތަރަފްދާރުން ހުށަހަޅާ ވާހަކަތަކާއި ދަޢުވާތަކުގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށެވެ. އަޅުގަނޑުގެ އަމިއްލަ ގޮތުން ގަބޫލުކުރާ ގޮތުގައި، މިހާރުގެ ސައިންސް އެހާ ކުރިއަރާފައެއް ނުވެއެވެ. އެހާ ފުރިހަމަ އަދި ސީދާ ބަޔޯވެޕަނެއް އުފެއްދޭ ވަރަކަށް ނުވެއެވެ. ޑީއެންއޭ އާއި އެމްއާރްއެންއޭ އާ ބެހޭ ގޮތުން ދެކެވޭ ވާހަކަތަކުގެ ގިނަ ބައެއް ހުންނަނީ ތިއަރީގެ ގޮތުގައެވެ. އަދި މި ނިޒާމުތައް މަސައްކަތްކުރާ ގޮތް ފުރިހަމައަށް އެނގިފައެއް ނުވެއެވެ. މާހިރުންނަށް ވެސް މެއެވެ. މި މަޒުމޫނުގައި ހުށަހަޅާފައިވާ ނަޒަރިއްޔާއަކީ އެކަށީގެންވާ ސިނާރިއޯއެއް ދައްކުވައިދިނުމަށް ކުރެވިފައިވާ މަސައްކަތެކެވެ. މިއީ އެމީހުން ވެކްސިން އުފައްދާ ގޮތާއި އަޅާ ކިޔުމެކެވެ.
ސިންތެޓިކް އެމްއާރްއެންއޭ ވެކްސިންތަކަކީ، ޙަޤީޤަތުގައި، ވަރަށް ބޮޑަށް އުނދަގޫ ބަޔޯކެމިކަލް ކޮކްޓެއިލްތަކެކެވެ. އެއީ ބަދަލުކުރެވިފައިވާ ނިއުކްލިއޯޓައިޑްތަކާއި، ލިޕިޑް ނެނޯޕާޓިކަލްތަކާއި، ސްޓެބިލައިޒަރތަކާއި، އަދި އެކަށީގެންވާ ކޮންޓެމިނަންޓްތަކުގެ މިސްރާބެކެވެ. ތަފާތު އިންސާނުންގެ ހަށިގަނޑުގައި ދިގު މުއްދަތެއްގައި މި ތަކެތި ޢަމަލުކުރާނެ ގޮތް ފުރިހަމައަށް އެނގިފައެއް ނުވެއެވެ. މިކަމުގެ ސަބަބުން، މި ތަކެތި ފުޅާ ދާއިރާއެއްގައި ބޭނުންކުރުމަކީ ހަމައެކަނި މެޑިކަލް ކުރިއެރުމެއް ނޫނެވެ. އެއީ ދިރޭ ތަޖުރިބާއެކެވެ. ސައިންސަށް އެމްއާރްއެންއޭ އޭގެ ޠަބީޢީ ޙާލަތުގައި މަސައްކަތްކުރާ ގޮތް ފުރިހަމައަށް ނޭނގޭ ނަމަ، ހުރިހާ ޙާލަތެއްގައި ކުރިމަތިވެދާނެ ކަންތައްތައް ދެނެގަނެ، ސުނޫޢީ އެމްއާރްއެންއޭގެ އަސަރުތައް ލަފާކުރެވޭނެ ކަމަށް ބުނެވޭނީ ކިހިނެއްހެއްޔެވެ؟
ބައެއް ތަޙުޤީޤުވެރިން ސުވާލު އުފައްދަން ފަށާފައިވާ ފަދައިން – މިސާލަކަށް ޖެއިމީ އެންޑްރޫސް “ދަ ޑީއެންއޭ ހޯކްސް” ގައި – އަހަރެމެން ބަރޯސާވާ އަސާސީ ބަޔޮލޮޖީ ފުރިހަމަ ނޫން ނަމަ، ނުވަތަ އެއަށްވުރެ ގޯސްކޮށް، އޮޅުންއަރާފަދަ ލަފާތަކެއްގެ މައްޗަށް ބިނާވެފައިވާ ނަމަ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ އެހެންކަމުން، ނުރައްކަލަކީ ހަމައެކަނި އެމްއާރްއެންއޭ ހަތިޔާރެއްގެ ގޮތުގައި ނުބައިކޮށް ބޭނުންކުރުމެއް ނޫނެވެ. އަހަރެމެންނަށް ފުރިހަމައަށް ނޭނގޭ ނިޒާމެއްގެ މައްޗަށް ކަނުއަނދިރި އީމާންކަމެއް ބެހެއްޓުމެވެ.
[1] ޙަވާލާ: https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0169409X20302393
[2] ‘The time-delayed safety switches function by separating the gene editing process and self-elimination process, and the tunable delay time may ensure a good balance between gene editing efficiency and side effect minimization. By addressing gene therapy efficiency, off-target effect, immune response and drug accumulation, we hope our safety switches may offer inspiration in realizing safe and efficient gene therapy in humans.’
Ref: Design of time-delayed safety switches for CRISPR gene therapy https://www.nature.com/articles/s41598-021-96510-5
[3] Here are direct studies showing how slow-release lipid nanoparticles, hydrogels, or nanoscaffolds are being used to control or delay mRNA release.
Hydrogels for Controlled RNA Release Published in: Nature Reviews Materials (2023) says “This Review provides a comprehensive overview of hydrogel loading of RNAs and hydrogel design for controlled release, highlights their biomedical applications.”
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5219897
[4] “The mRNA levels of five of the seven genes (SOD2, GSTO1, GSTM3, MGST1, and MGST3) were significantly changed in cells exposed to the EMF compared with unexposed cells. Notably, the mRNA level of GSTM3 (at 2 h post-exposure) was significantly increased in cells exposed to a continuous 30 min EMF, while the mRNA level of MGST3 (immediately post-exposure) was significantly decreased..”
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5219897
[5] Electromagnetic Fields (EMF) and Oxidative Stress “The production of reactive oxygen species (ROS), potentially leading to cellular or systemic oxidative stress, was frequently found to be influenced by EMF exposure in animals and cells”
Ref: https://www.mdpi.com/1422-0067/22/7/3772
[6] Roles of Regulatory RNAs for Antibiotic Resistance in Bacteria and Their Potential Value as Novel Drug Targets “RNA attenuator elements in mRNA leader regions couple expression of resistance genes to the presence of the cognate antibiotic.” https://www.frontiersin.org/journals/microbiology/articles/10.3389/fmicb.2017.0080
[7] Describing mRNA Vaccine Technology for a Military Audience https://academic.oup.com/milmed/article/188/3-4/547/6588203
“We don’t fully understand the long-term biodistribution of these platforms. There is real concern about off-target expression and immune disruption.” https://rwmalonemd.substack.com
[9] THE NATIONAL INTELLIGENCE COUNCIL in 2018
“Technological advances, including AI, biotechnology, and the Internet of Things, may offer opportunities for terrorists to conduct high-profile attacks…”
“biological processes create new materials and medicines… [but carry] increased potential for misuse”
https://www.dni.gov/files/ODNI/documents/assessments/GlobalTrends_2040.pdf
[10] “The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine (NASEM) released a report titled Biodefense in the Age of Synthetic Biology in 2018. Beyond focusing on pathogens and biochemicals, this report discussed how nefarious actors may use technical advances in delivering genetic information like messenger RNA (mRNA) to generate a new class of biological weapons: weapons that modify human cell protein expression.” “In the case of weaponizing mRNA, the report concluded that there are significant challenges ‘to determining the right targets or edits, packaging the genetic cargo into viral vectors, and delivering it to appropriate host cells.’”
https://councilonstrategicrisks.org/2020/12/14/accelerated-advances-in-biotech-and-the-bioweapons-threat/
